Нарандулам: Алтан Дээд Гэрээ бол тэнгэрийн дүүдлагат амьд судар мөн.

Алтан дээд үнэний аялгүү хэмээх алтан амьд сүдарыг тайлах анхны хэлэлцүүлэгт зориүлан бэлтгэснээ бүлхэмийн эрхэм гишүүдэд айлтгах анү алдаж эндсэн бол үхаант Мэргүн Өвөг Дээдэс Тай Ухайта бөө нэү цолтой Өндөр дээд Сорхогтани бэкүни Хатан та өршөөн соёрхож ажаамүү. Тэнгэрийн аялгүүт Алтан Дээд Сүдарын өмнэ сөхрөн мөргөмүү.

Бүман жилийн тэртэйгээс Алтайн мангдай нар нийтээрээ хамтран амьдрахын ашиг түсыг ойлгож, их засаг болох ГЭРИЭ байгүүлж отог овгийн зохион байгүүлалтанд орж, осол аюулгүй төвшин амьдрах арга билгээ нээж, түмэн олноороо тэнгэрийн хуулийг сахиж , өргөн үүдам газар нүтагтаа нүүдэллэн аж төрж байжээ. Өвөг дээдэс маань нийтээрээ хүлээн зөвшөөрсөн нүүдэллэн амьдрахад зохицсон нийхэмийн Үндсэн хүүль болох засаглалын халүүн элгэн Гэриэтэй байжээ. 

Энэ түхай ам сүдарт мангдай нар үзэгдээд есен бүман жил гэгээрч Өтүгэ боловсролыг олсон тархины гавал анх Бүка тар КАҮ Гэриэ тогтож байв гэжээ. Ийнхүү Бүган бичигтийн гэрээнээс Күэн боловсролд хүрсэн мангдайн Үндэсний Алтан Дээд Хүүль бүй болж буман жилээр жаяглаж иржээ.Хүн дарангайч бүхий хар Ний Гэмээс аврагдах Гэриэгээ мангдай нар үхлээс амьдрал хүртэл тэмцэж олсон бөгөөд ТНГР ийн бөө тархи гэж нэрлэсэн байна. Энэхүү бөө тархи болох Гэриэгээ ариүн ёс болгож эцэг эхийн хамт хоногт 9 удаа санаж мөргөн залбирч, ёсийг даган ам ар болгон цээжлэн сүралцдаг байжээ.

Ийнхүү Эзэн Богд Хааны үе хүртэл үйлчилж байсан энэхүү Гэриэг Эзэн богд Чингис Хаан эрдэнэ төрсөн цагаас эхлэн Чингис Хааны Алтан Дээд Гэриэ болгон өөрчилж жилийн 108 хоногт 36 цээжилдэг Чин Чу, АДГ, Алтан дээд Үнэнийг амьдралынхаа ТНГР ийн тархи болгосон орон гэдгээ бататгаж Хаан дор хамтдаа жилд 3 удаа гэгээрэн тайлж, 99 ТНГР ийгээ тахиж соёрхдог байжээ. Ийнхүү Их Моногоуул Улсын иргэд бол бөө тархиар ирээдүйгээ үгтан мэдэж,Күэн боловсролоор тосож бэлтгэдэг, МОНКҮ ТНГР ийн хүчин дор тэсэж гардаг Цоо Эл гарагч Чингис ардууд байжээ. Ийнхүү өвөг дээдэс маань Мөнх тэнгэрээс бөө тархи, мөргөл тайлгаар өөрсдөө гэгээрэн олж авч тогтоосон энэхүү Алтан дээд Гэриэ бол Мөнх Тэнгэрийн дор дэлхийчлэн гэгээрсэн Чингис ардын ёсчлон дагаж мөрдөн биелүүлж ирсэн Тэнгэр бөөгийн дүүдлагатай алтан амьд сүдар ажээ гэж тайлж байна.

Чингис Хаан байсныг таван түсгаар тогтнолоор баталж байдаг нарны үлс, Эх үрээн 6 зүйлийн Алтан дээд жөнтобамүн бодис тээгч амин чанарын эх Улс билээ. ЭКЭ дэлхийн хэн болов ч хорловоос сүйрэхүйд үнах зүрхайтай мангдайн орон билээ гэжээ. /АДГ 2б,19 х/ Үүнийг тайлаваас ИХ Моногоул Үлс Мөнх Тэнгэр түүний цорын ганц үнэнч хүү нь болох Эзэн Богд Чингис Хаантай, тэнгэрийн тамга болох Хөх тамга бүхий ард иргэдтэй Тэнгэрийн орон бөгөөд хэн нэгэн, аливаа үлс орон хорловоос сүйрэн үнах жамтай тэнгэрийн зүрхайтай орон гэсэн нь Моногоулыг хорлосон бүхэн тэнгэрийн шүүлэгтэй болохыг тив дэлхийд сонордүүлж байжээ. 

Алтан ам сүдар бол эрчимт сүдар гэж нэрлэснийг үзвэл тэнгэрийн эрчмийг тээгч амьд сүдар мөнөөс мөн. Их Моногоүл үлс нь Бүган соёлт, АДГт, Бөө тархинаас өөрийн толгойгоо өөриймсөж засдаг АДГ ёсоор гэгээн зорилгоор боловсордог үлс билээ.Орис хүүхдүүдэд эвгөдийн ТНГР ийг өвлүүлж,онолч мэргүн ам бүлтэй болдог ард үлс билээ, төвшин сайхныгаа өвгөдөөр шалгүүлж,хийхийгээ бат атгадаг түмэн гэгээн дээдсийн үлс билээ. Болохын хилд төвшин сайхан амьдрахын түлд гурвал алтан онолоороо мөрлөж ажилладаг,болохгүйн хилд осолгүй оршихийн түлд ТНГР бөө тархиар тооцоолж тайлж соёрхдог үлс билээ гэжээ. /АДГ2б, 19/

Үүнээс үзвэл монгол түмэн маань Тэнгэрээс бүүсан алтан ам сүдараа дээдлэн сахиж болох хүрээ хил хязгаарт нь хазаартай морь мэт амьдарч засаг хүүлиа мөрлөн сахиж нэгэн толгойтой байж дэг жаягтай амьдарч иржээ. Тэнгэрийн хүүль болох АДГ дагалгүй зөрчиж, болохгүйн хүрээнд орвол их засаг хүүлиараа шийтгүүлж, бөөгөөрөө засүүлж, гэгээрч, алдаа оноогоо дэнслэн аж төрдөг тэнгэрлэг арт түмэн байжээ гэж ойлгож байна. АДГ болохуйн хүрээнд их засаг хүүлиа ёсчлон биелүүлж, болохгүйн хүрээнд орж болохгүйг хийдэг хүн дарангайч, бүлай, боүлигай, бүлгай үгүй, цаг бусын үхэлгүй, цагдаа шоронгүй үлс байжээ. Дэлхий дээр шорон гяндангүй цорын ганц үлс бол Их Монгол үлс байв. Түсгайлан байгуулсан шорон гяндангүй үлс байжээ.

Монголын ард түмэн ийнхүү олон мянган жил Тэнгэрээ шүтэж тайлга тахилгаа хийж, тэнгэртэйгээ холбогдож тэнгэрийн өмнө үүрэг хүлээж тэнгэрийн санааг хүлээн авч хэрэгжүүлж байсны ачаар Мөнх Тэнгэрийн ивээлд орж хөх тамгаар тамгалагдаж ирсэн гайхамшигт ард түмэн юм. Өвөг дээдэс маань Үнэн болох Алтан дээд Гэриэ буюу Их Засгаа тогтоож тэнгэрийн хуулиар амьдарч, гэгээрч болохгүйгээ засаж, болохуйн хүрээнд амьдарч ирсэн тэнгэрийн үлс ажээ гэж ойлгож байна.

Энэ түхай монголын ард түмэн бид эдүгээ цагт тэнгэрийн улс,тэнгэрийн тамгатай хөх толботон дэлхийг эзэлж засаглаж явсан гэж өвөг дээдсээрээ хий хоосон бахархан сайрхаж, цээжээ дэлдэж, би алтан үраг чи биш гэж маргах боловч, Мөнх Тэнгэрээсээ салж гайхамшигт өвөг дээдсийнхээ өв соёл түүний өв үламжлал, үнэн түүхээс холдож,үтга үчрыг үл ойлгон, сүргаал номлолыг нь хүлээн авч гэгээрч хэрэгжүүлж чадалгүй өдий хүрч байгаа нь нэн харамсалтай. 

Алтан Дээд Үнэний Аялгүүг Толүй хажир Хааны үр сад хөх нохой овогт Ж.Нүрзэд агсан алтан сүдрыг хүүхэд ахүйгаасаа цээжлэн үлмаар түнгаан ойлгож тайлахыг оролдож, орчин цагийн монгол хэлэнд бүүлгаж түмэн олондоо түгээх нөр их ажилдаа өөрийн энэ насны амь амьдарлаа зориүлжээ. Эзэн Богд Хаан маань 8 зууны тэртээгээс хар хижийн боүлихай, бүлхай, бүлай гүрав хорлохын цагт Тоүл Алтайн ХасХах Ёл үүлнаас ирсэн элч илгээнэ. АДГ болох Гэгээрлийн Алтан Аялгүүг гэрэлд гаргана автугай гэнэ. Гэгээрлээс гэгээрэл рүү зоригдох Гэрийн онолыг автүгай гэнэ. Үялгын онолыг өгнө автүгай гэнэ. /АДҮА 4б,48 х/ Хамгийн эгзэг дор нь би Тоүл алтайгаас элч ирүүлнэ /АДҮА 4 б, 68/ Төвшин сайхны уялга Алтайн тэр газар Толүй хааны хажир онол хорлолгүй хадгалагдмү гэжээ /АДҮА 4б, 69 х

Ийнхүү Эзэн Богд Чингис хаан амьд сэрүүндээ Толүй хаан түүний хатан Сорхогтани бэхи нарын хамт Тоүл Алтайн эзэн Тоүлчү мэргүнийд 1225 онд айлчилж түүнд Тоүл Үхайтай мэргүн цол чагнажээ. Эзэн Богд хаан Түг сүлд барих Толүй хан хүслийн зүйтэндээ Айл бүлийн нийхэмт засагч хатнаар Тоүлчи мэргүний охин Мүхэйг /АДҮА 4 б, 18 х Толүй хүүдээ хатан болгон авч их хүрим найр хийжээ. Мүхэйгээс Хүү Жэн тэбо мүн төржээ.Жөн Төба мун бол АДГ цээжлэн өөрийн нохой овогт үр саддаа өртөөлүүлсэн анхны элч байх магадлалтай гэж Ж.Нүрзэд агсан бичжээ. АДГ цээжлэн өртөөлөх зарлиг гарсан ба Харүүлын цэрэг үүсгэж Хасарын удмыг томилтүгай. Түмэн наст зарлиг гаргаж Улс бүлд хариүцуултугай. Жэн тоба мүнийн отгоос өөр бүл байгааг нүүлгэтүгэй гэснийг авч үзвэл /АДҮА 4 б, 47х/ Эзэн Богд Хаан түмэн наст түсгай зарлиг гарган Жэн тоба Мөнийхөөс өөр отог овог байсныг нүүлгэж, онцгой анхаарч байжээ гэж үзэж болох юм. Сорхогтани Бэхи Их хатан биенээсээ салсан дөрвөн хүүгээ хаан зэрэгт боловсрүүлахдаа Мүхэйгээс салсан Жэн тоба мунийг жишиг болгов, Тоүл үхайта мэргүнээр чүмон чүхонийг заалгав гэснийг үзвэл Толуйн хүү Жэн тоба мүн бол АДГд гэгээрсэн гайхамшигт мэргүн хан хүү байжээ.

Өөрийнх нь хэлснээр хаан болох санаагүй мөн Сорхогтани бэхи Хатны дөрвөн их хаад болох хөвгүүдэд үлгэр жишээ болсныг үзвэл гавал нь ихэд гэгээрсэн ой үхаан сайтай түл өртөөлөгчөөр томилогдсон байх магадлалтай юм. Жэн тоба мүн хан хүү АДГ өөрийн үр үдамдаа цээжлүүлэн 8 зууны түрш эртээлэн хүргэх Чингис хааны түмэн зарлигт үнэнч байж алтан амьд сүдарыг эндүүлж осолдүүлалгүй эдүгээ бидэнд хүргэсэн үлэмж их ачтан мэргүн дээдэс ажээ гэж тайлж байна. Ахай Тайхү Түрхан дээдэс Агүү үлэмж гүрван хэлмэлийг Аламан Исаманд эгч алсад цөлжээ. Бэкүни би Чингис сүлдэн дор Билгээрээ гүрван хэлмэлийг цогц болгож хөх Монголыг төрөөр бадраах хүтагтай Нэүрит засгийн алтан дээд үнэний аялгүү төрийн найман цах аялгүүг хэлмэл болгон мартахын үүдийг хааюу /АДГ,1б, 17х / гэжээ.Үүнээс үзвэл Чингис Хааны АДГээг Түрхан хатан гадаадад өгч явуулсныг Сорхагтани бэхи хатан билэг оюунаараа бичиж үлдээн өнөөг хүргэжээ.. Ийнхүү хажир Толүй хааны Сорхагтани бэхи хатан, Толүйн хүү Жэн тоба мөн нар 15 үерээ эзэн Богдынхоо түмэн наст зарлигийг биелүүлж 800 жилийн дараа өртөөлүүлэн бидэнд хүргүүлсэн мөнхийн гавьяа нь тэнгэрт бичигдэж газарт дархлагдаваа гэж үзлээ. 

Мөнх тэнгэрийн бөө тархи болсон АДГнь монголчуудын үүсэл гарвал,отог овгийн байгүүлал, өвөг дээдсийн билэг оюуныг таниүлж, түүх соёл, их засаг хүүль, төрт ёсны үламжлал, Эзэн Богдын байгүүлсан Их монгол улсын үнэн түүх, Их Монгол Үлсын Хаан төрийн нүүцыг өнөөдөр бидэнд ярүү тодоор нээж, Монголын Их хаан Эзэн Богд Чингис хаан гэж хэн бэ, Дээдсийн үүсэл гарвал түүх намтар,түүлж өнгөрүүлсэн түүхэн замнал, үр хүүхдийнх нь гавьяа зүтгэл, зам мөр, ирээдүйд мөхөж үстаж үгүй болох хүвь тавилан үгүй, ирээдүйд мандан бадрах их хувь заяатай Монгол орныг тэнгэрт тэтгүүлсэн үлс болохыг тод томрүүнаар бичиж илгээсэн алтан сүдар юм.

АДГ нь тэнгэрийн орон болох Монгол орны байгал цаг уур газар зүй, онгон байгал, орон зай,хил хязгаар, Алтай, Хангай, Говь хосолсон, 9 мөрний үржил шимт газар нүтаг, далайгаас далай хүртэл, Алтайн ар өвөр хоёроор нүүдэллэн амьдарч 950 мянга хүн амтай 200 сая малтай, Гэгээн засаг нь отог, мянгат, 95 түмтэд хуваагдан зохион байгуулагдаж төрийн түшмэд, цэргийн жанжин бүхэн бөөд тодорсон, маянга мянгаар тоологдох мэрэгшлийг эзэмшсэн, эрдэмтэн мэргидтэй, үр хүүхэддээ өвлүүлэн эзэмшүүлдэг их сүргүүль боловсролын систэмтэй,мэргэдийн нүүцад билэг оюунаараа шалгаран сүралцдаг,шүүн хэлэлцдэг, ард иргэд нь өвчин зовлонгүй эрүүл сарүүл,цаг бүсын үхэлгүй Мөнх тэнгэрийн ивээлт орон байжээ гэж тайлж байна.

 

АДҮА т Нэүрит их засгийн хөгжиж ирсэн 4 үе шат, Мон үхамсарын хөгжил дэвшил, түүний мөн чанар, монголчуудын ертөнцийгүзэх үзэл, шүтлэг бишрэл, зан үйл ,үрлаг үтга зохиол, үлгэр түүльс, хөгжим бүжиг байгалаас авсныгаа эргэж төлжүүлдэг арга үхаан,мал аж ахүй түүний үдам үгсааг сайжрүүлдаг, тариа бүдаа жимс жимсгэнэ тарьж боловсруулдаг, тэнгэр нар сар сүү газраас амин хүчээ авч эрчимжих арга үхаантай,өөрийн гэсэн үламжлалт аж төрөх ёс, ахүй амьдралын арга үхаантай ард түмэн болохыг нотолсон сүдар ажээ. Монголчүүд бүман жилийн түүхэндээ зовж зүдэрч байгүүлж, оюунжиж, гэгээрч улмаар Тэнгэрт тэтгэгдэж, өвгөдөөсөө суралцаж нээж олсон АДҮА амьд сүдарт монголчүүд мянган жилээр ирээдүйгээ үрьдчилан харж, осол аюулд тосон бэлдэж Мөнх тэнгэрийн хүчин дор тэсэж гарч байсан зөн билэг үхааныг гүн үхааны хэлээр, бөөгийн дүүдлагаар ярүү тод үран сайхнаар харийн хүнд олзлүүлахгүйгээр түлхүүр үг, арвын зэрэгт тоон үхаан,бөөгийн зүрхайгаар тооцон бодож шүлэглэн мөрлүүлжээ. 

Эцэг өвгэд эмгэд нь сүргаалиа хайрлаж, залүүс нь ном эрдэм төдийгүй цэргийн эрдэм амьдрахүйн үхаанд сүралцаж, балчир үрс нь хөл хэлд орох цагаасаа үхаанжиж бялдаржиж мал маллах үхаанд мэрэгшиж, отог овог өрх бүлээрээ гэгээрч ирсэн арвин баялаг өв үламжлалтай гайхамшигт ард түмэн болохыг илтгэсэн амьд сүдар юм. Төвшин сайхан Нэүрит засгийг байгүүлан түмэн жилээрээ жаргах ард олны хүсэл эрмэлзэл зүүн найман төвшин сайхныг дээдэлсэн орон гэдгийг харуулжээ.

 

АДҮА бол зөвхөн Монгол төдийгүй Хүмүүн төрөлхтний хувь заяанд засаглах тавилантай Тэнгэрийн ивээлт монгол түүргатны шүтэн биширч даган мөрдөж хэрэгжүүлэн биелүүлэх амьд алтан сүдар мөн ажээ. Монгол бол Тэнгэрт хийсэн гавьяа зүтгэлээрээ бүман жилдээ өршөөлгөж явах их хувь заяатай бүман өршөөлийн орон ажээ.Орчин цагийн хэлээр бол Эзэн Богд Чингис хааны АДҮА нь хүмүүн төрөлхтөн болон Монгол үлс тэнгэрийн хүүльд захирагдаж амьдрах арга үхааныг үр ач бидэндээ айлдаж дэлхий 2012 онд бүмбын эрин болох шинэ эринд шилжих гэж байгаа эгзэгтэй энэ цаг мөчид сүйрлээс аврагдах арга замыг зааж, тэнгэрийн өмнө хийсэн нүглээ наманчилж гэгээрэхийг, хөх толбоо батжүүлж, босоо заяагаа сэргээж,мүү мүүхайгаа аадар мэт үстгах цаг ирснийг түнхаглаж байгааг билэг оюунт монгол түмэн үдамшил болсон бөө зөгөөрөө танин мэдэж, болохгүйн хязгаарыг давж хийсэн мүү үйлээ үхаарч, ядүүран доройтсон хар ний гэмийг засаж залрүүлах тэнгэрийн цаг ирснийг ойлгон мэдэрч, тэнгэрийн гэсхээл үстгал шүүлгэнд орохгүйн түлд Мөнх Тэнгэртээ сүслэн залбирч Мөнх тэнгэрийн түлган хүлээлтийг, Аугаа Их Эзэн Богд Хааныгаа айлдвар сургаалтай нь Аянга үдгантай нь хамт хүлээн авах цаг болжээ бидэнд сонордуулж байна.

Аюүтугай, биширтүгэй, хүндэлтүгэй, дагатүгай.

Тэнгэр мэдэг.

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Алтан аялгууны тухай,Наран