Алтан Дээд ГЭР ИЭ-нээс: Тэмү ЧИН төрсөн түүх ба АЛТАН СУДАР гэж юу вэ?

Алтан Дээд ГЭР ИЭ-нд тэмдэглэснээр Чингис хааныг төрөхөд Тэмүжин нэрийг өгөөгүй харин НЭУИЭдүи ЭН хэмээн нэрийджээ. Харин түүнийг долоон нас хүрэхүйд Тэмү ЧИН хэмээх нэрийг өгсөн ажээ. Алтан Дээд ГЭР ИЭ-нд өв монгол хэлээр энэ тухай бичигдсэнийг Нүрзэд агсан хөрвүүлсэн бөгөөд түүнийг эхлээд хүргэ...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Алтан аялгууны тухай,Дуулин,Монгол Түүх

Д.Бум-Очир: Хайлж буй Дээд Монгол

Бум-Очир багшийн энэ нийтлэл интернэтээр хаа сайгүй л тарж хэдэн мянган хүн уншсан байдаг. Гэхдээ л энэ мэт сайн нийтлэлийг илүү олон хүнд уншуулах хэрэгтэй. Бум-Очир багшийн лекцийг сонсож байсан, хичээл заалгаж, шалгалт өгч байсан хүний хувьд ямар хүн бэ гэдгийг нь бага ч атугай мэдэх билээ. Нийгэм соёлын Антропологи чиглэлийг Монголд цоо шинээр хөгжүүлж байгаа эрдэмтэн. Оюутан байхдаа нэг ч лекцийг нь таслалгүй сууж, яриаг нь чих тавин сонсдон байлаа, үнэхээр сонирхолтой ярина, хэзээ ч уйдаана гэж байхгүй, тиймээс ч би бүк лекцийг нь файл хэлбэртэй болгож ворд дээр бичээд ком дээрээ хадгалдаг байлаа. Гэхдээ ком маань вирустээд тэр бичлэгүүдээ дахиж хараагүй, аймаар харамсалтай, юутай ч энэ нийтлэлийг нь та бүхэнд хүргэж байна. Уйлж болохгүй...

Read more »

Share

Posted in: Монгол Түүх

Хөх хүлэг

Эрт урьд цагт эрийн сайн Хөх Хүлэг гэдэг баатар байжээ. Хөх хүлэг баатар дайн тулаан болоход түмэн цэргийн тэргүүнд орж дайсныг дардаг, тайван цагт үргэлж ан гөрөө хийж алс хол явж нар салхиар хань нөхөр хийж дөрвөн улиралаар зугаа цэнгэлээ болгодож байжээ. Нэг удаа Хөх хүлэг алс хол ан гөрөө хийхээр явж байсан чинь зам дээр нэг хүн уул нүхэлж зогсчээ. Тэр хүний чи юу хийж байгаа юм бэ? гэсэнд тэр хүн би уул хэдий том ч гэсэн өдөрт хэд хэдэн уулыг нүхэлж чаддаг гэж хэлж гэнэ. Хөх хүлэг тэр хүнийг их таашааж за тэгвэл чи ч бас сайн эр юм байна. Хоёулаа хамтарч амьдрах уу? гэсэнд нүхлээч зөвшөөрч хамт цааш явжээ. Гэтэл замд нь нэг хүн мөр мөшгиж яваа тааралджээ. Хөх хүлэг чи юу хийж яваа юм бэ? гэсэнд Би мөр мөшгөгч хүн. Арван жил болсон аалзны мөр, хорин жил болсон хорхойн мөрийг мөшгөж чадна...

Read more »

Share

Posted in: Монгол ардын үлгэр,Үлгэрч балчир

Ялман чихтэй хээр морь

Эрьд урьд цагт долоон зуун борлог адуутай Доной баян гэдэг их баян хүн байжээ. Доной баян долоон зуун борлог адуугаа гадаад далайгаас усалдаг байжээ. Нэг удаа адуугаа услаад далайн хөвөөгөөр явж байсан чинь далай дээгүүр түүхий улаан уушиг хөвж яваа харагджээ. Тэгэхээр нь Доной баян Уургыхаа үзүүрээр өлгөөд далайн захад эрэг дээр нь шидчихсэн чинь удлагүй нэг муухай сэгсгэр үстэй сэтэрхий шүдтэй мангас эмгэн болчихоод төмөр эдрэнгээ барьсаар:Би одоо дахин хүн болсон болохоор чамайг л барьж идэх болж дээ гэсээр хүрч ирээд мориных нь цулбуураас бариад авчээ.Доной баян айн сандарч: -Амь насыг нь минь өршөөн долоон зуун адууг минь ав гэж гуйжээ. Мангас эмгэн:Би малын мах иддэггүй, хүний мах иддэг. Тийм учраас заавал чамайг иднэ. Тиймгүй бол чи өөрийхөө оронд хүн авч ирж өг гэжээ. Доной баян өөрөө...

Read more »

Share

Posted in: Монгол ардын үлгэр,Үлгэрч балчир

Аянга: Тийрэн сүнс түүний найзуудын тухайд

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_7181.html Өнөөдөр би фэйсбоокээрээ төөрч яваад сайн саатлаадаа. Ямар их инээдтэй байваа. Чингисийн групп гээч нь яасан олон хүнтэй болоо вэ? баахан хүмүүс асуулт асууж бас баахан чалчичгааж хөгжилтэй байсан учир цаг хурдан бас явчихжээ.Би эндээс элэг авмаар сүр сүр хэллэгүүд сурлаа шүү. Нэг хүү өөрт нь Наалдац байна гээд наалдацыг нь салгаж өгсөн тухай хэлэв. Наалдац байхдаа яахав дээ хэхэхэ. Ямар нэг бөө хэсгийнхэн ингэж нэрлэдэг бололтой. Би бол анх удаагаа л ийм хэллэг сурлаа. Наалдан падыг нь Салан пад болгож чадсан л бол яамай даа. Наалдацтай байсан хүү маань их хөгжилтэй хүү байлаа. Хүн шүтдэг шүтдэг шашныхаа Тэнгэрт төрдөг гэсэн, лам хүний сүнс онгод болох уу?  сүнс гэж юу вэ гэх мэтээр...

Read more »

Share

Posted in: Аянга удган,Бөө,Тийрэнгээс болгоомжил

Амин Ний КЭМ ЭН байхын Оройн Дээд ГЭР ИЭ

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_21.html Энэ хэсэг бол мундаг Хатны судрын10 р бүлэг сүүлийнх нь гэтэл би нөгөө л ном уншдаг өөрийнхөө заншлаар эхнийхийг нь хальт хараад, дундахыг нь дунджилж хараад сүүлийнхийг нь уншчихсаан тууж явна. Хамгийн сүүлийнхийг нь харахад л бүх юмны үр дүн харагддаг болохоор би эхнээс нь юм тууштай үздэггүй бололтой. Алив тэмцээний хамгийн сүүлч нь л чухал.Улсын Наадмын баярын тоймыг нь хамгийн сүүлд үзээд л болоо. Сумогийн хамгийн сүүлчийн хоёрын хэн нь түрүүлсэн хаяж байгаа хэсгийг л үзээд болоо. Тэр хоёрыгоо ч эхнээс нь үзэхгүй. Аса аварга байхад түрүүллээ гэвэл л үзнэ. Тэхгүй бол наана айгаад зугтаачихна. Яанаа яанаа гээд. Ямар азаар би Бөхийн эхнэр болоогүй юм....

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

ӨГЭЛНЧУ-ЗӨНГИЙН ТУХАЙ

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_8097.html Энэ СУРГААЛ бол ГЭР БҮЛИЙН ХАРИЛЦААНЫ ГЭГЭЭРЭЛ болно.Гэр бүл болсон л бол хариуцлага эхэлж, эрх үүсдэг.  Улс орон гэр бүл гэсэн анхан шатны хүний хамтарсан зохион байгуулалтаас үүснэ. Энэ жижигхэн зохион байгуулалт хувь хүнээс үүснэ. Хувь хэдий чинээ сайн байна. Гэр бүл төдий чинээ сайн байдаг. Гэр бүлүүд хэдий чинээ сайн байна Улс орон төдий чинээ амгалан байна. Ийм ч учраас ХААН: БИЕЭ ЗАСААД ГЭРЭЭ ЗАС, ГЭРЭЭ ЗАСААД, ТӨРӨӨ ЗАС ГЭМЭЭН сургажээ.Эцэг эхчүүд хүүхдүүдээ нэг юмтай болонгуут л шинжиж эхлэх нь ЗҮЙ ёсных учраас хүүхдүүд нь Би амьдрах гэж байна та нарт ямар хамаатай юм гэж агсагнах нь буруу, Сонжих нь цаад утгаараа чиний сонгосон юм...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Бөө

ДОТА-УХАЙНУ долоон зөн эхний хэсэг

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_5141.html Нэг дэх зөн.ӨБҮГҮҮНЧҮ ЗӨН Өвөг Зөн. Өнчирч хоцрох, зовлон тохиоход туулах Чадвар.Чингис хаан энэ зөнийг  өвөө БАРТАНБААТАРААР нэрлэсэн.Өглөөн нарыг  НАРАНД бүү бод. Өсөхийн жаргалыг ЖАРГАЛ-д бүү бод.Би өсвөр насандаа өөхөнд өлгийдүүлж өсчээ. Миний бяцхан түшээ дүү охин эмээ дээрээ өссөн тул би айлын гав ганц охин шиг л өсөн юу дуртайгаа идэж, юу дуртайгаа өмсөж өссөн юм. Миний аав юмыг нэг , хоёр ширхэгээр нь авдаггүй, уутаар нь авдараар нь авдаг маш хачин зантай хүн. Яблоко авбал хайрцгаар нь, нар хамба, нандин чавга, цагаан самар, усан үзэм бүгд хайрцагаар нь авна. Түүнийг хэн идэж цааш харуулах вэ? Аянга цааш нь харуулна. Сайхан ааш хөдлүүл...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

ЭЦЭГ ЗӨН

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_23.html  ИЭЧУЭРХЭ ЗӨН  ЭЦЭГ ЗӨНЭнгийн гол утга санаа нь Амьдрах ухааны СУРГААЛ болно. Би энэ сургаалуудыг өөрийнхөөрөө ойлгон тайлж байгааг дахин хэлье. Нэгэнт өөрийнхөөрөө гэсэн учраас би өөрийнхөө үзсэн харсан, надад тохиосон амьдралаасаа л сэдэвлэн тайлна. Тэрнээс биш тусгай гүн ухааных нь тус тусын сургуульд сурч байгаагүй, Тэнгэрээс соёрхсон төрсөн ганц нөхөртэй, тоолбол хэдхэн хүний дунд амьдралаа барсан надад мэдэмхийрч цэцэрхээд байх мэдлэг байхгүй билээ.Магадгүй энэ түүхийн номоо бичүүлэх гэж л Дээдсүүд намайг ийм амьдрал үзүүлсэнтэй нь эвлэрээд байгаа. Иймээс миний тайлбар бодол бол миний сонссон, үзсэн, харсан юмнууд болон жишээ авдаг...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

Үндэсний Алтан Дээд ГЭРИЭ-т ОГОУУЛ ЗӨН Дөрөв

Нөгөө таван тулгуур баганы үргэлжлэл яваад байгааг ойлгоорой. БӨӨ ИЭ ЭН ГҮН ЗӨНШар сударт:БУКА тар КАУ ӨТҮГЭ тү Өрекеб ГЭР ИЭ ЭН ГҮН ЖӨН ий БӨӨ ИЭ ЭН ГҮН болгийбэ.НҮРЗЭД:Буган бичигт Үндэсний ӨТҮГЭ Оройн Дээд ГЭРИЭ ЭН ГҮН ЗӨН-г БӨӨ ИЭ ЭН ГҮН ЗӨН гэх зөн болгов  хэмээн орчин цагийн монгол хэлэнд хөрвүүлжээ. БӨӨ КҮЭН ЗӨНШар сударт: БУКА тар КАУ ӨТҮГЭ тү Өрө көб ГЭР ИЭ тү КҮЭН Урдүйтэн ү ЖӨН ий БӨӨ КҮЭН гийхээ болоб жэтНҮРЗЭД: Буган бичигт Үндэсний ӨТҮГЭ Оройн Дээд ГЭР ИЭ-т КҮЭН боловсролтоны ЗӨН –ийг БӨХ ЗӨН гэх бол...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

Тэнгэр Монгол Газар үгийн тухай /зураг татаж авах/

                                             ТЭНГЭР       ТЭНГЭР       ТЭНГЭР                                             МОНГОЛ     МОНГОЛ     МОНГОЛ                                              ГАЗАР          ГАЗАР          ГАЗАР  "Энэ үгийг Монголчууд Тэнгэрт хандан хэлж сүсэглэвэл Монголчуудын...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Бөө,Дуулин,Монгол ухаан

Зайран Өлзийхутаг Бөөгийн тухай лекц

Зайран Өлзийхутагийн бөөгийн талаарх цуврал лекцийн нэгэнд сууснаа хүргэж байна. Энэ хүний лекцүүд удахгүй DVD болж гарна гэдэгт итгэлтэй байна. Дээрх бичлэг бол зөвхөн лекцийн хагасаас бичиж авсан хэсэг ю...

Read more »

Share

Posted in: Бөө,Бөөгийн бичлэгүүд,Видео

Аянга: ҮНДЭСНИЙ АЛТАН ДЭЭД ГЭРИЭТ ОГОУ ЗӨН /гуравдугаар хэсэг/

Аянга Удганы блогоос:  http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_9450.html ...Танин мэдсэний хур таван ЗӨНГБӨӨ тархины тооныг баганадах тулгуур байхаар тогтоожээОгторгуйч, Газарч, БӨӨ ИЭ ЭН ГҮН, БӨӨ КҮ ЭН, КАУ ЖҮЙ ИР бүхүйТаван тулгуур баганыгОГОУ ЗӨНгийн тулгуур багананд тогтоонҮндэсний Алтан Дээд Гэриэнд ЖАЯГЛАЖЭЭҮндэсний  танин мэдэхүйн Хур болдогТулгуур зөнгөөр ОГОУ ЗӨНГ тулж ГЭРИЭ болгонИх Монгол улсын Төрийн УУГУУЛ ЗӨНд жаяглагдажТөрийн тархи тоонотой болно. Аянга тайлбар бодол:Энэ хэсэгт хүн төрөлхтөн түүхийн урт удаан хугацаа амьдралдаа танин мэдсэн арвин баялаг, туршлага, гарцаагүй ҮНЭНүүд нь ерөнхийдөө ТАВАН гол хэсэгт хуваагдах нь байна. Хувь хүнээр бодвол хэрэв би тавин настай бол. Зуугийн талыг наслахдаа...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

Аянга: Үндэсний Алтан Дээд гэрээт уугуул зөн /2-р хэсэг/

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_1019.html Үндэсний Дээд Ухамсар сэтгэхүй ньУул усныхаа БӨӨ тархи, онол, мэрэгшил болж эзэмшигдээдОтог бүл Улсын оршихуйн  НИЙ ХЭМ болжОГОУ-т ЗӨН нэртэй ГЭРИЭ болсон үүсэлтэйӨрх бүл бүр долоон Дээд эцгийнхээ Зөнг өвлөн авдагБУКА тар КАУ ёст ГЭРИЭ байсныгОройн Дээд ЗАСАГ-т болгоожЧингис Хааны Долоон Дээд эцгийн ЗӨН Сургаалыг ЖАЯГ болгон1.    ИЭ чий ЭКЭ цолтой  ИЭ ҮСҮИЙ ЭКЭ баатар  - Чингис хааны аав ЕСҮХЭЙ БААТАР2.    Өбэ КҮЭН цолтой  БАЙ АРТҮМ БАЙ ТАЙ АР–өвөө БАРТҮМБААТАР(Барданбаатар)3.    ӨГЭЛҮН цолтой  КАУ БАЙ-ЭЛ КАУМ           -     КАУБУЛ...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

Аянга: ҮНДЭСНИЙ АЛТАН ГЭРИЭТ ОГОУУЛ ЗӨН /нэгдүгээр хэсэг/

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_19.html Чингис хааны Алтан аялгуун Нууцын Нууцаас би өөрийнхөөрөө тайлж байгаа билээ.Хаан өөрөө намайг хир тайлах нав харж байгаа болохоор нээг их хол хадуурахгүй ч бусад бүх хүн үүнийг тайлах бүрэн эрхтэй шүү дээ. Өчигдөр Хиад Боржгон Д.Мөнхбаяр гэж хүн бас  энэ номыг тайлан Дэлхийг дэлдийлгэх үйлсээ хийж байгаагаа над хэлсэн билээ. Тэр номоо дуусахаар надад бас өгнө гэсэн. Тэр хүн миний тайлбараас олон зүйлийг ойлгосон хүлээн зөвшөөрч байна. Гэхдээ би бас өөрийнхөөрөө тайлж байгаа гэсэн учир их сайхан санагдлаа. Олуул олуулаа  оролдож, шинжилсээр энэ мянганы ГЭРЭЭг хийхийг би өмнө нь уриалсан билээ. Үүний дагуу бас нэгэн блог шинээр нээгдэж үүдээ нээснийг...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

Аянга: АЛТАН ДЭЭД ҮНЭНИЙ ЖИШЭЭ-г бодоцгооё

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_15.html Хүн, амьтан, ургамал адилхан Амьтай нь Алтан Дээд ҮнэнХоол, ус, агаар нь амьтай бүхний анхан шатны амьд явах Алтан Дээд ҮнэнХар, шар, цагаан будагтай, эр эм, хэн ч байХүний цор ганц Гэр нь Дэлхий нь Алтан Дээд ҮнэнНар, Сар, Од, Дэлхий амьтай нь Алтан Дээд ҮнэнЖил, улирал, цаг хугацаа амьтай нь бас Алтан Дээд ҮнэнБид амьтай бүхэнтэй зохицон амьдрах нь Тэнгэрийн Зарлиг. Алтан Дээд Үнэний тухай амьдралтайгаа холбон бодоцгооё.  Зарим хүмүүс юмыг мушгих, гуйвуулах, эсэргүүцэхдээ тун гарамгай. Хаан буулаа гээд яахын тэгээд Тэр юу өөрчлөх юм бэ? Амбасан үед талийгаач болчихоод, Хаант засгийн үе аль хэдийн өнгөрч Ардчилсан нийгэмтэй болсон бид. Юуны чинь түүхээ...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган

Аянга: АЛТАН ДЭЭД ГЭРИЭ г ойлгосноор Бид юу хийх вэ?

Аянга удганы блогоос: http://chinggis-udgan.blogspot.com/2011/09/blog-post_5680.html Монголчууд нүүхээ байж шавар тагзанд шавааралдах болсон тэр цэгээс Монгол хүн Монгол байхаа болино хэмээн Хаан эзэн Чингис амбасан үедээ айлдсан ч бид тоохгүй байсаар аль хэдийн Монгол Монгол биш болжээ. Тэгтэл нөгөө эзэн Чингис чинь бас дахиад ирчээд Монгол болохыг шаардаад байдаг бид яаж эргээд Монгол болох вэ? Утаат Улаанбаатараа хаяад бүгд нэг нэг гэр аваад хөдөө гаралтай биш. Гараад ч амьдарч чадахгүй. Махыг нь яаж идэхээ л мэдэхээс яаж мал малладаг вэ? яаж махаа идэхэд бэлэн болох вэ аргаа мэдэхгүй бид чинь яалтай. Компьютер гэгч мэдээллийн хэрэгсэл үгүй бол залуучууд нь уйдаж үхнэ. Зурагтгүй бол сериалаа үзэхгүй санаад өөрөө зохион өөрөө гол дүрд...

Read more »

Share

Posted in: Алтан аялгууны тайлал,Аянга удган